Bir internet istifadəçisi bir veb səhifəyə baxdıqda, veb serverdən həmin səhifəni tələb edir. Bir sayt ünvanı brauzer xəttinə daxil edilirsə, brauzer veb səhifədən veb veb serverdən sorğu edir və server bu barədə məlumatları istifadəçinin kompüterinə göndərir.
Təlimat
Addım 1
"Server" sözü ingilis mənşəlidir, hərfi mənası "xidmət cihazı" deməkdir. Kompüter elmləri sahəsində server şəbəkə mənbələrinə məlumat verməkdən məsuldur.
Addım 2
Bir veb serverdə veb sayt yaradıldıqda ona bir IP ünvanı verilir. IP İnternet Protokolunun bir kısaltmasıdır. IP ünvanı on nöqtəli rəqəmdən ibarətdir (məsələn, 127.21.61.137). Müəyyən bir sayt haqqında bir veb serverdən sorğu etmək üçün əvvəlcə kompüterdəki brauzer həmin saytın IP ünvanını tapmalıdır. Bu məlumat brauzer önbelleğinde deyilsə, DNS serverindən İnternet üzərindən müvafiq bir sorğu edir.
Addım 3
Sonra DNS server, brauzerə saytın yerləşdiyi IP ünvanını bildirir. Daha sonra brauzer veb serverdən sayt URL-sini tələb edir. Server tələb olunan səhifəni göndərərək cavab verir. Bu səhifə yoxdursa, server bir səhv mesajı göndərir. Brauzer mesajı alır və onu göstərir.
Addım 4
Peşəkar dünyada belə bir vəziyyətdə brauzer "müştəri", veb server isə "server" adlanır. Həm də bu anlayışlar kompüterlərə aiddir. Veb server kimi fəaliyyət göstərən kompüterlərə server, məlumat əldə etmək üçün internetə qoşulanlara müştəri deyilir.
Addım 5
Veb server ümumiyyətlə birdən çox sayt haqqında məlumat ehtiva edir. Bir çox hosting şirkəti tək bir veb serverdə yüzlərlə, hətta minlərlə veb sayt təmin edir. Hər veb sayt ümumiyyətlə öz unikal IP ünvanını təyin edir. Bu ünvan, domen adını almaq üçün DNS server tərəfindən şifrələnir.
Addım 6
Domen adları, əksər İnternet istifadəçilərinin IP ünvanları olan on rəqəmli nömrələri xatırlamaqda çətinlik çəkdikləri üçün mövcuddur. Bundan əlavə, bu ünvanlar bəzən dəyişir.
Addım 7
Hər bir server kompüteri nömrələnmiş portlardan istifadə edərək orada saxlanan məlumatlara giriş təmin edir. Server tərəfindən təqdim olunan hər bir xidmətin (e-poçt, hosting) öz portu var. Müştərilər xidmətə bir IP ünvanı və bir port vasitəsi ilə qoşulurlar.
Addım 8
Bir müştəri bir portdakı bir serverə qoşulduqda, bir protokol istifadə edir. Protokol müştəri və serverin necə əlaqə quracağını göstərən mətndir.
Addım 9
Hər veb server HTTP protokoluna uyğundur. Bir HTTP serverinin başa düşdüyü ən əsas ünsiyyət forması yalnız bir əmrdən ibarətdir: Get. Başlanğıcda, protokol serverin tələb olunan faylı müştəriyə göndərməsi və bağlanması ilə məhdudlaşdı. Daha sonra protokol təkmilləşdirildi və bütün URL müştəriyə göndərildi.
Addım 10
İstifadəçi URL adını brauzer sətirində yazanda brauzer adı üç hissəyə ayırır: protokol, server adı, fayl adı. Brauzer saytın IP ünvanı barədə məlumatı server adı vasitəsilə alır və onun köməyi ilə server kompüterinə qoşulur. Daha sonra brauzer port vasitəsilə bu IP adresindəki veb serverə qoşulur. Protokoldan sonra brauzer serverə "Qəbul et" əmri göndərir. Server veb səhifəyə HTML mətni göndərir. Brauzer HTML etiketlərini oxuyur və müştəri kompüterinin ekranı üçün səhifəni formatlaşdırır.
Addım 11
Əksər veb server təhlükəsizlik tədbirlərindən istifadə edir. Məsələn, şifrə və giriş ilə məlumat əldə etməyi məhdudlaşdıra bilərlər. Daha inkişaf etmiş serverlər şəxsi məlumatların (kredit kartı nömrəsi, telefon nömrəsi) digər istifadəçilər üçün əlçatmaz qalması üçün müştəri ilə server arasında məlumatları şifrələyərək mənbəyi qoruyaraq təhlükəsizlik səviyyəsini artırır. Yuxarıda deyilənlərin hamısı sözdə statik səhifələrə, yəni yaradıcının onları düzəltməyincə dəyişməyən səhifələrə aiddir.
Addım 12
Ancaq dinamik səhifələr də var. Onlarda hər hansı bir istifadəçi bir açar söz axtara, qonaq kitablarına giriş yaza, şərh yaza bilər. Bu vəziyyətdə veb server məlumatları işləyir və yeni bir səhifə yaradır. Əksər hallarda CGI skriptlərindən istifadə olunur - veb səhifəni dəyişdirməyə imkan verən xüsusi əmrlər.
